لیشمانیوز انگل بیماری سالک یک بیماری مزمن پوستی از گروه بیماری‌های مشترک بین انسان و دام شناخته می‌شود. عامل آن انگلی به نام «لیشمانیا Leishmaniasis» و ناقل آن نوعی پشه خاکی است. مخزن این انگل مناطق مرطوب یا روستایی، جوندگان یا موش‌های صحرایی هستند که انگل از بدن آن‌ها به پشه‌های ماده منتقل می‌شود و پشه خاکی در لانه جوندگان ورود پیدا کرده، از خون آن‌ها تغذیه می‌کند.
لیشمانیوز انگل بیماری سالک چیست؟
لیشمانیا یک بیماری انگلی است که به طور کلی در سراسر دنیا در بخش‌هایی از مناطق گرمسیری، نیمه گرمسیری و جنوب اروپا دیده می‌شود. اما این بدان معنی نیست که در کشور ما ایران وجود ندارد! بیماری لیشمانیوز یا سالک در اثر نیش پشه خاکی آلوده منتقل می‌شود. انواع مختلفی از لیشمانیوز وجود دارد. شایع‌ترین شکل آن لیشمانیوز جلدی یا پوستی بوده که باعث زخم‌های پوستی می‌شود.
پشه خاکی ناقل بیماری سالک
این پشه (پشه خاکی) اغلب در جای تاریک و مرطوب به ویژه زیر تخت، پشت کمد، شکاف دیوارها، زیر زمین، لانه های پرندگان، جوندگان و زیر تخته سنگ ها زندگی می کند. همچنین محل تکثیر پشه خاکی در زباله ها، نخاله های ساختمانی، کود و فضولات دام ها و مخروبه ها است.
انواع بیماری سالک
سالک به صورت عمومی 3 نوع دارد که در زیر به انواع آن اشاره کردیم:
- سالک احشایی
- بیماری سالم جلدی
- سالک پوستی مخاطی
لیشمانیوز انگل بیماری سالک در ایران به دو دسته روستایی و شهری تقسیم می‌شود. در مدل روستایی پشه پس از نیش زدن موش‌ها، حامل انگل بوده و با نیش زدن انسان، آن را انتقال می‌دهد. اما در مدل شهری پشه پس از نیش زدن فردی که بیماری سالک دارد، حامل انگل می‌شود و با نیش زدن نفر بعدی، بیماری را انتقال می‌دهد.
بیماری سالک احشایی (Visceral leishmaniasis)
بیماری سالک احشایی در ابتدا علائم خاصی ندارد، اما بعد از 8 ماه طحال و کبد فرد مبتلا را مورد هدف قرار داده و تخریب می‌کند. سیستم ایمنی بدن نیز تحت شعاع قرار می‌گیرد، از این رو این نوع از بیماری سالک اگر به موقع درمان نشود، کشنده است.
بیماری سالک جلدی (پوستی) (Cutaneous leishmaniasis)
سالک پوستی رایج‌ترین نوع سالک در دنیاست. علائم این بیماری زخم‌هایی بر روی پوست انسان هستند که به وضوع قابل مشاهده‌اند. برای درمان این نوع سالک نیاز به انجام کاری نیست و پس از مدتی خودش خوب می‌شود، اما حتما برای تشخیص ابتلا به پزشک مراجعه و روند درمان را آغاز کنید تا سریعتر از دست این بیماری رهایی پیدا کنید.
بیماری سالک پوستی مخاطی (mucocutaneous leishmaniasis)
خطرناکترین نوع بیماری سالک، نوع پوستی مخاطی است. این بیماری بعد از بهبود سالک پوستی ایجاد می‌شود، این مسئله به دلیل ورود انگل‌ها به بینی و مخاط انسان صورت می‌گیرد. تخریب سیستم مخاطی بدن در این نوع بیماری سالک اجتناب ناپذیر است. اما به ندرت اتفاق می افتد.
نشانه های لیشمانیوز انگل بیماری سالک
بعد از دوره نهفتگی، زخم ابتدا به صورت یک برجستگی کوچک و قرمز رنگی در محل گزش پشه ظاهر می شود که معمولا بدون درد است و در اثر فشار محو نمی شود و ممکن است کمی خارش داشته باشد. پس از گذشت چند هفته تا چند ماه ضایعه به تدریج بزرگتر شده و به صورت یک زخم در می آید.
در پاره ای مواقع ممکن است زخم ها دچار عفونت ثانویهمیکروبی و قارچی شده و موجب وخامت بیماری شود که علت آن می تواند دیر مراجعه کردن بیمار برای درمانو یا درمان های خودسرانه باشد.
اولین نشانه سالک در قسمت باز و بدون موی بدن به صورت جوش قرمز کوچک آشکار می شود که در مدت چند هفته تبدیل به زخم کوچکی می گردد.
درمان بیماری سالک
درمان بیماری سالک با توجه به نوع و شدت بیماری، به روش های گوناگو.نی انجام می شود. تشخیص زود هنگام بیماری تاثیر زیادی در نتیجه بخش بودن اقدامات درمانی خواهد داشت. در اغلب موارد با درمان موضعی دارو (گلوکانتیم) و کرایوتراپی بهبود می یابد. در مواردی دارو بصورت عضلانی تزریق می شود، اما بهرحال جای زخم باقی می ماند.
نکته اینکه تزریق آمپول ضد سالک یا گلوکانتیم ممکن است موجب عارضه قلبی، کلیوی و خونی گردد.
بنابراین هرچه درمان لیشمانیوز انگل بیماری سالک زودتر شروع شود اسکار کمتری روی پوست ایجاد می شود. برای تسریع روند درمان زخم های ناشی از سالک، پیشگیری و کنترل عفونت داخل زخم با ما در ارتباط باشید. مشاوره و تشخیص بیماری سالک توسط تیم داروسازان داروسازی دکتر رجبی بصورت رایگان انجام می شود . خبر خوب اینکه درمان این بیماری بدون درد و بدون تزریق آمپول گلوکانتیم انجام می شود.
پیشگیری از ابتلا به لیشمانیوز انگل بیماری سالک
- در مناطقی که این بیماری وجود دارد حتی‌الامکان در هنگام غروب آفتاب و شب از خانه خارج نشوید.
- در مناطق شیوع سالک حتماً در پشه بند استراحت کنید.
- روی درها و پنجره‌ها توری بسیار ریز نصب کنید. همچنین پشت درها پرده مناسب آویزان کنید تا امکان ورود پشه خاکی به داخل خانه به حداقل برسد.
- در هنگام غروب آفتاب و در طول شب از پشه بند آغشته به حشره‌کش استفاده کنیم زیرا بیشترین زمان گزش پشه سالک «سرشب» تا ساعت قبل 12 نیمه شب می باشد. پشه سالک بعد از غروب آفتاب و آغاز تاریکی به سمت نور به پرواز درمی آید.
- پشه سالک در ارتفاع کمتر از 4 متر پرواز می کند. پس سعی کنید در طبقات بالاتر استراحت کنید.
- برای از بین بردن پشه‌ها در داخل اطاق‌ها از اسپری حشره‌کش استفاده کنیم.
- در صورت بروز سالک درمان خود را جدی بگیریم زیرا در نوع شهری امکان انتقال بیماری به افراد سالم وجود دارد.
- خانه‌ی خود را با فاصله مناسب از اصطبل دام‌ها بسازید.
- در جمع‌آوری و دفع مناسب زباله، نخاله‌های ساختمانی و تسطیح مخروبه‌ها که مکان‌های مناسبی برای تکثیر پشه خاکی می‌باشند دقت کنید و با مسئولین مربوطه همکاری نمایید.
- جهت معدوم کردن جوندگان در نوع روستایی با مسئولین ذیربط همکاری نمایید.
- گردآوری و درمان سگ‌های ولگرد و مبارزه با جوندگان به روش صحیح
- از انباشتن و ریختن خاکروبه و نخاله های ساختمانی، زباله و کودهای حیوانی در مناطق مسکونی اجتناب شود.
- بهسازی محیط و ترمیم محل استراحت و رشد و تکثیر پشه (شکاف دیوارها) به‌طور دقیق و صحیح صورت پذیرد.
- از رها شدن فاضلاب‌ها در گذرگاه‌ها خودداری گردد.
کلام آخر در مورد لیشمانیوز انگل بیماری سالک
اولین نشانه گزش سالک حداقل 2 هفته و حداکثر 2 ماه پس از گزش به صورت جوش قرمز کوچک در مناطق بدون مو آشکار می شود. به همین علت اکثر مسافرین پس از بازگشت به محل زندگی متوجه زخم کوچک در پوست خود می شوند که آغاز زخم سالک ناشی از گزش هفته ها قبل در مناطق شیوع سالک می باشد.
پشه سالک مناطقی از بدن را که فاقد پوشش و یا مو می باشند را مورد گزش قرار می دهد. به همین علت دست و صورت کودکان که معمولاً فاقد پوشش و نیز فاقد مو می باشد، مورد گزش پشه سالک واقع می شود. گزش سالک معمولاً بدون درد و بدون خارش است.
