ملاسما (Melasma) یا نقاب حاملگی نوعی هیپرپیگمانتاسیون قهوه ای رنگ اکتسابی است، که در صورت و گردن زنانی که واجد زمینه ژنتیکی هستند، دیده می شود . این پیگمانتاسیون به آهستی و بدون وجود علایمی از التهاب شکل می گیرد و می تواند کم رنگ یا پر رنگ باشد . ملاسما به دلیل تولید بیش از حد رنگدانه، در سلول هایی که رنگدانه های پوست را تولید می کنند (ملانوسیت ها)، ایجاد می شود. این بیماری، یک مشکل پوستی شایع و بی خطر است. در این بیماری تعداد و فعالیت ملانوسیت های موجود در اپی درم افزایش یافته و تعداد ملانوفاژها در درم زیادتر شده است.
ملاسما چیست؟
یک اختلال پوستی مزمن به شکل پیگمانتاسیونهای قهوه ای و قرینه در صورت فرد مبتلا دیده می شود. این نوع پیگمانتاسیون اغلب کلواسما نامیده می شود. اما چون واژه کلواسما به معنای رنگ سبز است همان واژه ملاسما ارجح است. این لکه‌ها معمولا روی گونه‌ها، پشت لب، پیشانی و چانه‌ی زنان ۲۰ تا ۵۰ ساله (در سنین باروری) دیده می‌شوند. ملاسما در زنان باردار، به‌ویژه زنان نژاد لاتین و آسیایی، زنان دارای پوست سبزه و تیره‌تر مانند نژادهای اسپانیایی، آسیایی و خاورمیانه شایع‌تر است. این اختلال در مردان نادر است.
به نظر می‌رسد ملاسما از یک سو با عوامل خارجی نظیر قرارگرفتن در برابر نور خورشید و مصرف داروهای هورمونی، به‌ویژه قرص‌های پیشگیری از بارداری، ارتباط داشته باشد و از سوی دیگر، تحت تأثیر عوامل داخلی مانند تغییرات هورمونی در دوران بارداری ایجاد شود. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری روزانه یا به تناوب درمعرض نور خورشید قرار دارند.اگرچه ممکن است این عارضه هرکسی را تحت تأثیر قرار دهد.
ماسک بارداری در خانمها ، به ویژه زنان باردار و کسانی که از داروهای ضدبارداری خوراکی یا پچ یا داروهای جایگزین هورمون درمانی (HRT) استفاده می کنند ، شایع است.
موضوع ملاسما آنقدر مهم هست که ما یک فرمولاسیون خاص برای آن تهیه کرده ایم. در ادامه به بیماری و سپس به نحوه درمان و همچنین پیشگیری از آن می پردازم.
11 علت ایجاد ملاسما
علل ایجاد این عارضه متفاوت است. یک علت آن تولید زیاد ملانین یا همان رنگدانه پوستی که در دو سطح درم یا اپیدرم رخ می دهد. این اختلال نیازمند زمینه ژنتیک است. 1.3 درصد از اعضای خانواده مبتلایان به این بیماری نیز افراد مبتلا به ملاسما خواهند شد. در اینجا علل اصلی ایجاد ملاسما را آورده ایم:
- تغییرات هورمونی ( بلوغ و….)
- بارداری
- ژنتیک
- بیماری های تیروئید
- تخمدان پلی کیستیک
- در معرض نور خورشید قرار گرفتن
- پوست تیره و سیاه پوستان
- مصرف برخی داروها
- برخی بیماریهای پوستی مزمن
- استفاده از روشهای لایه بردار پوست بدون محافظ
- تغییرات در سطح درم و اپی درم
عوامل موثر بر ملاسما
در زیر برخی از عوامل دخیل بر ایجاد ملاسما ذکرشده است:
مواجهه با نور خورشید : ریسک فاکتور اصلی و مهم و غیر قابل اجتناب
حاملگی : لک ها چند ماه پس از زایمان ناپدید می شوند
هورمون درمانی : مصرف قرص ضد بارداری حاوی استروژن و پروژسترون و وسایل ضد بارداری داخل رحمی از عوامل موثر در ایجاد آن هستند
برخی درمانهای سرطان: دئودورانت های موجود در صابون آرایشی یا مود آرایشی و … باعث واکنش فتوتوکسیک در تماس با عوامل ایجاد کننده ملاسما می شود
هیپوتیروئیدی مزمن (کم کاری تیروئید ): ملاسما ممکن است در خانم های غیر باردار نیز رخ دهد تماس با اشعه ماورا بنفش خورشید باعث تجمع ملانین در پوست می شو
وضعیت ظاهری افراد مبتلا به ملاسما
علائم ملاسما ماکول هایپرپیگمانته دار تیره و با حاشیه نامنظم است. این لکه ها اغلب با گذشت زمان به تدریج بزرگتر می شوند. اندازه لکه ها از 0.5 سانتی متر تا بزرگتر از 10 سانتی متر متفاوت است. محل ملاسما معمولا بر روی گونه ها و بالای بینی و پیشانی شایع است.
- پترن پروانه ای: گونه ها و بینی
- پترن مندیبولار: بر روی فک
تصور می شود که ملاسما در اثر تحریک ملانوسیت ها (سلول های موجود در لایه پوستی است که رنگدانه ای به نام ملانین را به سلولهای کراتینوسیت پوست منتقل می کنند) هنگامی که پوست در معرض نور ماورا بنفش خورشید قرار می گیرد، بوجود می آید. قرار گرفتن در معرض آفتاب حتی اندک می تواند باعث شود ملاسما پس از کمرنگ شدن دوباره به سطح پوست برگردد ، به همین دلیل افراد مبتلا به ملاسما اغلب به طور خاص در تابستان به آن مبتلا می شوند.
پیشگیری از لک صورت در دوران بارداری
جهت پیشگیری از لک صورت در حاملگی بهتر است از مشاوره با متخصص زنان و زایمان خود و یک متخصص پوست بهره بگیرید. گرچه برخی خانمها به لحاظ ژنتیکی مستعد لک صورت هستند. اما رعایت توصیه های زیر به شما کمک می کند تا کمتر دچار ملاسما شوید:
1- قرار نگرفتن در معرض نور مستقیم خورشید : مثلا استفاده از کلاه نقاب دار پهن و عینک افتابی و یا بیرون رفتن در ساعات غیر آفتابی روز
2- استفاده از کرم ضد آفتاب مخصوص بارداری: کرم های ضد آفتابهایی که SPF بالای پنجاه داشته و حاوی کرم پودر نباشند ( ضد افتاب غیر رنگی ) وحاوی اکسید آهن باشند برای لک صورت در بارداری بسیار مناسب هستند . ضد افتاب باید در تمام طول روز و بر روی کل صورت استفاده شده و هر 2 ساعت تجدید شوند.
3- استفاده از کرم های روشن کننده و ضد لک صورت : تا حد امکان بایستی از کرمهایی استفاده کنید که حاوی هیدروکینون نباشند.
4- پوست خود را همواره مرطوب نگه دارید: مایعات فراوان بنوشید و از کرمهای رطوبت رسان پوست استفاده کنید.
5- تغذیه خوب
چه کسانی مستعدترند؟
زنان باردار اغلب دچار ملاسما می شوند که به عنوان ماسک بارداری شناخته می شود. قرص های جلوگیری از بارداری و داروهای جایگزین هورمون نیز می توانند ملاسما را تحریک کنند. تغییر رنگ معمولاً طی چند ماه پس از زایمان یا قطع داروهای ضد بارداری خوراکی یا درمان جایگزینی هورمون ، خود به خود از بین می رود.
استعداد ژنتیکی نیز عامل اصلی در ابتلا به ملاسما است. افراد با پوست فیتزپاتریک نوع III یا بالاتر از نژاد آفریقایی ، آسیایی یا اسپانیایی تبار در معرض خطر بسیار بیشتری نسبت به دیگران هستند. علاوه بر این ، زنان با پوست نوع قهوه ای روشن که در مناطقی با آفتاب شدید زندگی می کنند ، مستعد ابتلا به این بیماری هستند.
بروز ملاسما در بیماران مبتلا به بیماری تیروئید نیز افزایش می یابد. تصور می شود که تولید بیش از حد هورمون تحریک کننده ملانوسیت (MSH) ناشی از استرس می تواند باعث شیوع این بیماری شود. واکنش های آلرژیک به داروها و مواد آرایشی از دیگر علل نادر ملاسما است.
انواع ملاسما
چهار نوع مختلف ملاسما وجود دارد :
| نوع ملاسما | شکل ظاهری | رنگ ملاسما | پاسخ دهی به درمان |
|---|---|---|---|
| ملاسمای اپیدرمی | حاشیه مشخص | قهوه ای تیره | پاسخ مناسب به درمان از رنگدانه ملانین ناشی می شود |
| ملاسما پوستی | زمانی اتفاق می افتد که ماکروفاژهای سطح پوستی ملانین بالایی داشته باشند | ملاسمای پوستی تیره تر از ملاسمای اپیدرمی | —- |
| ملاسمای درمی | حاشیه نامشخص | قهوه ای روشن | بندرت به درمان پاسخ می دهد |
| ملاسما مختلط | شایعترین نوع | به شکل ضایعات رنگ آبی روشن و قهوه ای تیره | تا حدودی به درمان پاسخ می دهد |
- ملاسمای اپیدرمی : حاشیه مشخص- قهوه ای تیره – پاسخ مناسب به درمان از رنگدانه ملانین ناشی می شود که در لایه های اپیدرم افزایش می یابد. ملاسما معمولاً بصری یا با کمک لامپ Wood تشخیص داده می شود(340 – 400 نانومتر طول موج) .
- ملاسما پوستی : زمانی اتفاق می افتد که ماکروفاژهای سطح پوستی ملانین بالایی داشته باشند. ملاسمای پوستی تیره تر از ملاسمای اپیدرمی در زیر لامپ Wood ظاهر می شود.
- ملاسمای درمی : حاشیه نامشخص – قهوه ای روشن- بندرت به درمان پاسخ می دهد.
- ملاسما مختلط : شایعترین نوع – به شکل ضایعات رنگ آبی روشن و قهوه ای تیره- تا حدودی به درمان پاسخ می دهد.
درمان ملاسما
موثرترین فرمولاسیون برای درمان ملاسما، ترکیبی از هیدروکینون، ترتینوئین و استروئید موضعی (کرم روشن کننده پوست) می باشد. به طوری که گزارش شده این فرمولاسیون ۶۰ تا ۸۰ درصد به برطرف شدن یا بهبود ملاسما کمک می کند. سایر عوامل موضعی که به تنهایی یا به صورت ترکیبی برای درمان ملاسما استفاده می شوند، عبارتند از:
- آزلائیک اسید
- کوجیک اسید
- کرم سیستامین
- اسکوربیک اسید
- متیمازول
- ترانگزامیک اسید
- گلوتاتیون
- عصاره سویا
بطور کلی روش های مختلفی برای درمان این معضل تاکنون ارایه شده است. اما روشی که من وهمکارانم در واحد تحقیق و توسعه بدست آوردیم استفاده از حامل لیپوزومی برای ترکیبات فوق بعلاوه چند ماده با منشا گیاهی است. این بهترین کرم برای درمان ملاسما است که معجزه آسا بوده و تبدیل پوست شما را از حالت لک دار به حالت بدون لک و تمیز در کمتر از چهار هفته محقق می کند.
درمان لک صورت بعد از زایمان
درمان لکه های حاملگی یا ملاسما یا کلواسما معمولا پس از اینکه نوزاد خود را به دنیا آورید، خود به خود انجام می‌شود. این لک‌های تیره احتمالا در عرض یک سال پس از زایمان محو خواهند شد. در نهایت پوست شما به رنگ طبیعی خود باز خواهد گشت. هرچند گاهی اوقات تغییر رنگ هرگز به طور کامل از بین نمی‌رود. برای برخی از زنان، داروها و وسایل جلوگیری از بارداری حاوی استروژن (مانند قرص ضد بارداری، چسب ضد بارداری و حلقه واژینال) نیز می‌توانند منجر به ملاسما شوند. اگر تغییرات پوستی ناخوشایند باشند، گزینه دیگری برای جلوگیری از بارداری انتخاب کنید. اگر همچنان تا چند ماه پس از زایمان لکه‌ها روی پوست باقی مانده باشند و شما را آزار دهند، با پزشک خود و یا متخصص پوست صحبت کنید.
درمان لک بارداری یا ملاسما با لیزر
در درمان ملاسما با لیزر، ملانین موجود در پلاک های تیره پوستی مورد هدف قرار می گیرند. بطور طبیعی، ملانین رنگدانه پوستی است و رنگ پوست را تعیین می کند. ملانین ماده امکان تیره شدن پوست را فراهم می کند و این دلیل بروز لکه های قهوه ای پوستی است. زمانی که از پرتوهای لیزری متمرکز با سطح انرژی مناسب در درمان ملاسما استفاده می شود. ملانین پرتو لیزری را جذب می کند. همین باعث تغییر در ساختار مولکولی خود می شود.
در نهایت ظرف مدت کوتاهی سیستم ایمنی این تغییر را شناسایی می کند. به گونه ای که فعالیت رنگدانه ها را در هم می شکند و در طول 3-4 هفته آن ها را از بین می برد. حال تغییر رنگی پوستی نیز از بین می رود. در برخی موارد، ملانین هایی که تحت تاثیر پرتوهای لیزر قرار گرفته اند ظرف 3-7 روز ترک خورده شروع به پوسته ریزی می کنند. در نهایت پوست شفاف و صافی ظاهر می گردد.
مدت زمان استفاده از لیزر درمانی برای از بین بردن ملاسما
درمان ملاسما با لیزر معمولا به 4-7 بار لیزر در فاصله های 3-4 هفته از یکدیگر نیاز دارد. این روش درمانی با تحت تاثیر قرار دادن فرآیند های طبیعی فیزیولوژیکی بدن که در تنظیم میزان ملانین و تغییر و تبدیل آن نقش دارند، اثر می کند. در مواردی که ملاسما شدید است، راه های درمان لیزری متفاوتی به منظور تعیین این که کدام راه بیشترین تاثیر را در درمان ملاسما در یک بیمار خاص دارد، امتحان می شوند.
در بیشتر موارد در کنار درمان ملاسما با لیزر، از کرمی با فرمولاسیون خاص استفاده می شود تا در پیشگیری از تولید مجدد ملانین اضافی کمک کننده باشد. این محصول ترکیبی از مواد طبیعی و مواد دارویی مصنوعی هستند که مکانیسم های تولید ملانین در پوست را مهار می کنند.
چه نوع لیزرهایی برای درمان ملاسما به کار می روند؟
چیزی که باید در نظر گرفته شود، نوع انرژی یا ترکیبی از انرژی هایی است که از دستگاه های مختلف بر روی پوست تابانده می شوند. در حال حاضر، پنج فرکانس مختلف از پرتوها وجود دارند که برای مورد هدف قرار دادن ملانین مناسب هستند. علاوه بر این، سه روش مختلف برای تنظیم مدت زمان پالس انرژی به کار گرفته می شوند. بدین ترتیب راه های احتمالی بسیاری برای فرستادن پرتوهای لیزری به پوست برای درمان لک بارداری در دسترس است. در مورد انتخاب روش مناسب درمان ملاسما با لیزر، با متخصص پوست مشورت کنید.
