بیماری های خون اختلالاتی هستند که نشانه وجود مشکلی در سلولهای گلبول قرمز و سفید یا سلولهای کوچکتر همانند پلاکت هستند که برای تشکیل لخته خون ضروری است. هر سه نوع سلول در مغز استخوان تشکیل می‌شود که بافت نرمی درون استخوانهای شماست. گلبولهای قرمز اکسیژن را به اندامهای بدن و بافتها انتقال می‌دهند. گلبولهای سفید خون به بدن شما برای مبارزه با عفونتها کمک می‌کنند. پلاکت به لخته شدن خون کمک می‌کند. اختلالات سلولهای خونی شکل گیری و وظایف یک یا چند نوع سلول خونی را تخریب می‌کند. در این مقاله به معرفی رایج ترین بیماری های خونی در افراد می پردازیم.
نشانه اختلال سلول های خونی چیست؟
نشانه ها بسته به نوع اختلال متفاوت هستند. نشانه های شایع اختلال گلبول های قرمز عبارت اند از:
- خستگی
- تنگی نفس
- مشکل در تمرکز به علت کمبود خون اکسیژن دار در مغز
- ضعف عضلانی
- ضربان سریع قلب
نشانه های شایع اختلال گلبول های سفید عبارت اند از:
- عفونت های مزمن
- خستگی
- کاهش وزن بدون توجیه
- کسالت، یا احساس ناخوشی عمومی
نشانه های شایع اختلال های پلاکت شامل موارد زیر می باشد:
- بریدگی ها یا زخم هایی که خوب نمی شوند یا دیر بهبود می یابند
- خونی که پس از آسیب دیدگی یا بریدگی لخته نمی شود
- پوستی که به راحتی کبود می شود
- خون ریزی بدون دلیل از بینی یا لثه ها
انواع مختلفی از اختلالات سلول های خونی وجود دارد که می توانند سلامت عمومی شما را به میزان قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهند.
بیماری خونی که با اختلال گلبول قرمز ایجاد می شوند
- متهموگلوبینمی
- آنمی (کم خونی)
- تالاسمی
- پلی سیتمی ورا
متهموگلوبینمی
متهموگلوبینمی (Methemoglobinemia) به اختلالی گفته می‌شود که در آن سطح متهموگلوبین خون بیش از حد عادی است. این عارضه زمانی بروز می‌یابد که هموگلوبین، که نوعی پروتئین خونی است، در بدن فرد به متهموگلوبین تبدیل شود. هموگلوبین در گلبولهای قرمز فرد وجود دارد که وظیفه حمل اکسیژن را در بدن بر عهده دارد و آن را بین تمامی بافتها و اندام‌هایی که برای زنده ماندن به اکسیژن نیاز دارند، توزیع می‌کند. هنگامی که یک فرد به بیماری متهموگلوبینمی مبتلا است، اکسیژن در بدن فرد حمل می‌شود اما به طور موثری آزاد نمی‌شود.
بیش از یک قرن است که متیلن‌بلو به‌طور ایمنی هم به عنوان یک رنگ و هم به عنوان درمان متهموگلوبینمی، مسمومیت با سیانید و مسمومیت با مونوکسید کربن استفاده می‌شود. برای درمان این بیماری می توانید از آمپول متیلن بلو بصورت استریل شده و قابل تزریق به صورت انفوزیون فرموله شده است، استفاده نمایید.
این بیماری بر اثر بعضی سموم مانند سیانیدها، نیتراتها یا داروها آهن دو ظرفیتی مولکول هموگلوبین به آهن سه ظرفیتی اکسید شده است. متهموگلوبین توانایی کمتری برای پیوند با اکسیژن دارد لذا خون نمی‌تواند اکسیژن مورد نیاز سلول‌ها را تأمین کند
آنمی (کم خونی)
کم خونی یکی از انواع اختلالات گلبول های قرمز به شمار می آید. کمبود آهن در خون معمولا باعث این اختلال می شود. بدن شما برای تولید پروتئین هموگلوبین به آهن نیاز دارد. هموگلوبین به گلبول های قرمز (RBC) کمک می کند تا اکسیژن را از ریه ها به سایر قسمت های بدن برسانند. کم خونی انواع مختلفی دارد.
- کم خونی فقر آهن: زمانی رخ می دهد که بدن شما آهن کافی نداشته باشد. ممکن است احساس خستگی و تنگی نفس کنید زیرا گلبول های قرمز شما اکسیژن کافی با خود حمل نمی کنند. معمولا مصرف مکمل های آهن این نوع کم خونی را درمان می کند.
- آنمی پرنیشیوز یا کم خونی وخیم: یک بیماری خودایمنی است که در آن بدن شما نمی تواند مقادیر کافی ویتامین B-12 را جذب نماید. این وضعیت به کاهش گلبول های قرمز منجر می شود. این کم خونی را “پرنیشیوز” (به معنی خطرناک) می نامند زیرا قبلا غیر قابل درمان و اغلب کشنده بود. امروزه تزریق ویتامین B-12 معمولا این نوع کم خونی را درمان می کند.
- کم خونی آپلاستیک: یک بیماری نادر اما جدی است که در آن مغز استخوان نمی تواند سلول های جدید خونی را به اندازه کافی تولید کند. این بیماری ممکن است به صورت ناگهانی یا به تدریج و در هر سنی رخ دهد. این بیماری می تواند باعث احساس خستگی و عدم توانایی بدن در مقابله با عفونت ها یا خونریزی کنترل نشده شود.
- کم خونی همولیتیک خودایمن (AHA): این بیماری باعث می شود سیستم ایمنی بدن شما گلبول های قرمز خون را سریع تر از آنکه بدن بتواند آن ها را جایگزین کند، تخریب نماید. این وضعیت باعث می شود گلبول های قرمز بسیار کمی داشته باشید.
- کم خونی سلول داسی شکل (SCA): نوعی کم خونی است که نام آن از فرم داسی شکل غیر طبیعی گلبول های قرمز گرفته شده است. به علت یک جهش ژنتیکی، گلبول های قرمز افراد مبتلا به این نوع کم خونی دارای مولکول های هموگلوبین غیر طبیعی می باشد که آن ها را سفت و انحنادار می سازد. گلبول های قرمز داسی شکل نمی توانند اکسیژن کافی به بافت های بدن منتقل کنند. همچنین ممکن است در رگ های خونی گیر کرده و مانع از جریان خون در اندام ها شوند.
تالاسمی
تالاسمی مجموعه ای از اختلالات خونی ارثی است. این اختلال ها از جهش های ژنتیکی ناشی می شوند که از تولید طبیعی هموگلوبین جلوگیری می کنند. وقتی گلبول های قرمز هموگلوبین کافی نداشته باشند، اکسیژن به همه قسمت های بدن نمی رسد. بنابراین اندام ها به درستی عمل نمی کنند. این اختلال ها می توانند منجر به موارد زیر شوند:
- تغییر شکل استخوان
- بزرگ شدن طحال
- مشکلات قلبی
- تاخیر رشد و نمو در کودکان
پلی سیتمی ورا
پلی سیتمی یک سرطان خون است که در اثر جهش ژنی ایجاد می شود. در این بیماری، مغز استخوان بیش ازحد گلبول قرمز تولید می کند. این وضعیت باعث می شود خون شما غلیظ شده و با سرعت کمتری جریان یابد بنابراین خطر تشکیل لخته های خونی افزایش می یابد که می تواند باعث حمله قلبی یا سکته مغزی شود.
بیماری خونی که با اختلال گلبول سفید ایجاد می شوند
- لنفوم
- لوسمی
- سندرم میلودیسپلاستیک (MDS)
لنفوم
لنفوم یک سرطان خون است که در سیستم لنفاوی بدن رخ می دهد. گلبول های سفید شما تغییر کرده و خارج از کنترل رشد می کنند. لنفوم هوچکین و لنفوم غیر هوچکین دو نوع مهم از لنفوم ها محسوب می شوند.
لوسمی
لوسمی یک سرطان خون است که در آن گلبول های سفید بدخیم درون مغز استخوان تکثیر می شوند. لوسمی می تواند حاد یا مزمن باشد. لوسمی مزمن با سرعت کمتری پیشرفت می کند.
سندرم میلودیسپلاستیک (MDS)
سندرم میلودیسپلاستیک یک بیماری است که گلبول های سفید در مغز استخوان را تحت تاثیر قرار می دهد. بدن سلول های نابالغ بسیاری موسوم به بلاست تولید می کند. این بلاست ها تکثیر شده و سلول های بالغ و سالم را بیرون می رانند. این سندرم می تواند به تدریج یا خیلی سریع پیشرفت کند و گاهی منجر به لوسمی می شود.
بیماری خونی که با اختلال پلاکت ایجاد می شوند
اختلال های پلاکت عمدتا ژنتیکی می باشند، یعنی ارثی هستند. برخی از این اختلال ها عبارت اند از:
- بیماری فون ویلبراند
- هموفیلی
- ترومبوسیتمی اولیه
بیماری فون ویلبراند
بیماری فون ویلبراند شایع ترین اختلال خونریزی ارثی محسوب می شود. علت این بیماری کمبود یک پروتئین موسوم به عامل فون ویلبراند (VWF) است که به لخته شدن خون کمک می کند.
هموفیلی
هموفیلی احتمالا معروف ترین اختلال لخته شدن خون است. این بیماری تقریبا همیشه در مردان رخ می دهد. خونریزی بیش ازحد و طولانی مدت جدی ترین عارضه هموفیلی به شمار می آید. این خونریزی می تواند در داخل یا خارج از بدن و بدون هیچ دلیل مشخصی رخ دهد. درمان شامل استفاده از یک هورمون موسوم به دسموپرسین برای نوع خفیف A است که می تواند ترشح فاکتور لخته کننده را افزایش دهد، و برای نوع B و C از تزریق خون یا پلاسما استفاده می شود.
ترومبوسیتمی اولیه
ترومبوسیتمی اولیه یک اختلال نادر است که می تواند لخته شدن خون را افزایش دهد. این وضعیت باعث افزایش خطر سکته مغزی یا حمله قلبی می شود. این اختلال زمانی رخ می دهد که مغز استخوان بیش ازحد پلاکت تولید کند.
