بیماری نقرس (Gout) یک نوع آرتروز شایع است که باعث درد شدید، تورم و خشک‌شدگی مفصل میشود. این بیماری معمولاً بر مفصل انگشت شست پا اثر می‌گذارد. حمله نقرس به سرعت و ناگهانی اتفاق می‌افتد و به مرور زمان برطرف میشود و به آرامی به مفصل متورم آسیب وارد می‌کند.
نقرس همچنین با افزایش شیوع بیماری‌های قلبی عروقی و بیماری‌های متابولیکی ارتباط داشته و بسیار دردناک است. این بیماری شایع‌ترین نوع آرتروز التهابی در مردان است. با این که مردان بیشتر دچار این بیماری میشوند، احتمال این که زنان نیز پس از یائسگی به نقرس مبتلا شوند زیاد است.
قابل توجه اینکه با تجمع کریستال‌های اورات در سیستم دفع مواد زائد افراد مبتلا به نقرس وجود دارد. این امر منجر به سنگ کلیه خواهد شد. داروها تا حدود زیادی به کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کمک می‌کنند. برای جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه می توان زیر نظر پزشک از قرص پتاسیم سیترات استفاده کرد.
بیماری نقرس چیست؟
نقرس، درواقع شکل دردناکی از آرتروز است که توسط کریستال‌های اسیداوریک که در داخل و اطراف مفاصل ایجاد میشود، به وجود می آید. بیماری نقرس شایع ترین نوع آرتروز التهابی است که در مردان شایع تر و با افزایش سن احتمال ابتلا به آن بیشتر است. این بیماری در افرادی رخ می دهد که میزان اسیداوریک که به نام اورات نیز شناخته می شود، در خونشان زیاد است. اورات زمانی که پورین در بدن تجزیه می شود، ایجاد می گردد. پورین مواد شیمیایی است که به طور طبیعی در بدن ما ایجاد می شود، اما در برخی مواد غذایی نیز وجود دارند.
وجود اورات در خون بدن همه افراد طبیعی است، اما اگر سطح آن خیلی زیاد شود ممکن است باعث نقرس شود. پیش از این بسیاری از افراد تصور می کردند که نقرس ناشی از پرخوری و نوشیدن بیش از حد الکل است. گرچه مصرف الکل بیماری نقرس را تشدید می کند، اما علت اصلی آن نیست. هر روز، حدود سه چهارم اورات در بدن ما از تجزیه پورین های تولید شده در بدن ایجاد می شوند، در حالی که با مصرف انواع مواد غذایی و نوشیدنی ها، یک چهارم از این ماده در بدن ایجاد می شود. زمانی که سطح اورات در بدن افزایش می یابد، به طور خودکار از طریق کلیه ها از بدن دفع می شود.
اما اگر سطح اوارت در بدن بیش از اندازه افزایش یابد و بدن قادر به دفع آن از طریق کلیه ها نباشد؛ سطح اورات مجددا افزایش می یابد. در این شرایط، در بدن از بلورهایی از جنس اورات به آرامی تشکیل می شوند. این بلورها جنس محکمی دارند و چیزی شبیه به غضروف در اطراف آن شکل می گیرد.
اگرچه نقرس اغلب شست پا را تحت تأثیر قرار می دهد، سایر مفاصل نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند، از جمله:
- سایر مفاصل پا
- مچ پا
- زانو
- آرنج ها
- مچ دست
- انگشتان
عوامل خطر ابتلا به نقرس
اگر مقادیر زیادی اسید اوریک در بدن خود داشته باشید، به احتمال زیاد به نقرس مبتلا خواهید شد. عواملی که سطح اسید اوریک را در بدن افزایش می‌دهند عبارتند از:
- رژیم غذایی: رژیم غذایی غنی از گوشت و غذاهای دریایی و نوشیدنی‌هایی که با قند میوه (فروکتوز) شیرین شده‌اند، سطح اسید اوریک را افزایش می‌دهد. مصرف الکل، به ویژه آبجو هم تاثیر مشابهی خواهد داشت.
- چاقی: اگر اضافه وزن دارید، بدن اسید اوریک بیشتری تولید می‌کند و کلیه‌ها برای دفع آن کاری بیشتری انجام می‌دهند.
- مشکلات پزشکی: بعضی از بیماری‌ها و شرایط خاص، خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند. این موارد شامل فشار خون بالا و بیماری‌های مزمن مانند دیابت، سندرم متابولیک و بیماری‌های قلبی و کلیوی است.
- داروهای خاص: استفاده از دیورتیک‌های تیازیدی که معمولاً برای درمان فشار خون بالا استفاده میشوند و آسپرین با دوز پایین می‌تواند سطح اسید اوریک را افزایش دهد. به‌علاوه، افرادی که عضو پیوندی دریافت می‌کنند از داروهایی استفاده می‌کنند که می‌توانند باعث افزایش اسید اوریک شوند.
- سابقه خانوادگی نقرس: اگر سایر اعضای خانواده نقرس داشته باشند، به احتمال زیاد به این بیماری مبتلا خواهید شد.
- سن و جنسیت: نقرس در مردان بیشتر اتفاق می‌افتد، به این دلیل که معمولا زنان سطح اسید اوریک کمتری دارند. با این حال بعد از یائسگی، میزان اسید اوریک زنان به مردان نزدیک میشود. همچنین مردان به احتمال زیاد زودتر دچار نقرس میشوند (معمولا در سنین 30 تا 50 سالگی)، در حالی که زنان به طور کلی پس از یائسگی علائم و نشانه‌هایی از آن را پیدا می‌کنند.
- جراحی یا ضربه: تجربه جراحی یا ضربه با افزایش خطر ابتلا به حمله نقرس همراه است.
4 علامت بیماری نقرس
علائم و نشانه‌های نقرس معمولاً ناگهانی و غالباً در شب بروز می‌کنند، این علائم عبارتند از:
- درد مفصل شدید: نقرس معمولاً مفصل بزرگ انگشت بزرگ پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما امکان رخ دادن در هر مفصلی وجود دارد. دیگر مفاصلی که معمولاً درگیر میشوند، عبارتند از مچ پا، زانو، ساعد، مچ دست و انگشتان دست هستند. درد معمولاً در ۴ تا ۱۲ ساعت اولیه بعد از آغاز شدیدتر است.
- احساس ناراحتی طولانی مدت: بعد از اینکه درد شدید اندکی بهبود پیدا کرد، برخی از انواع ناراحتی‌های مفصلی و احساس ناخوشایند ناشی از التهاب مفصل ممکن است روزها تا هفته‌های متمادی ادامه پیدا کند. حملات بعدی احتمال دارد که مدت طولانی‌تری ادامه داشته و مفاصل بیشتری را درگیر کنند.
- التهاب و قرمزی: مفصل یا مفاصل درگیر متورم، تحریک پذیر، داغ و قرمز هستند
- محدود شدن دامنه حرکتی: هرچه قدر که نقرس پیشرفت می‌کند، فرد ممکن است به راحتی قادر به حرکت دادن مفاصل خود نباشد. به طوری که فرد دچار خشکی زانو خواهد شد.
انواع نقرس
پیشروی نقرس در چندین مرحله انجام میشود و بیماران این مراحل را به عنوان انواع مختلف نقرس تجربه می‌کنند.
هایپراوریسمی بدون علامت
این احتمال وجود دارد که فردی که سطح اسید اوریک خون او بالا است هیچ علامتی نداشته باشد. در این مرحله نیاز به درمان نیست گر چه کریستال‌های اوره در بافت انباشته شده و باعث آسیب‌دیدگی‌های جزئی میشوند. افراد مبتلا به هایپراریسمی بدون علامت باید عواملی که باعث افزایش احتمالی و تجمع اسید اوریک میشوند را کاهش دهند.
حمله نقرسی یا نقرس حاد
این مرحله زمانی اتفاق می‌افتد که کریستال‌های اوره انباشته شده و به طور ناگهانی باعث التهاب و درد شدید شوند. این حمله ناگهانی معمولاً ظرف مدت 3 تا 10 روز برطرف میشود. حمله نقرس ممکن است گاهی اوقات با اتفاقات استرس‌زا، مصرف الکل یا مواد مخدر و همچنین سرد شدن هوا تحریک شود.
وقفه نقرس
این مرحله، فاصله بین حملات نقرسی است. حملات ممکن است ماه‌ها و سال‌ها اتفاق نیفتد اما اگر این بیماری تحت درمان قرار نگیرد به مرور زمان با تناوب بیشتری اتفاق می‌افتد. در این فواصل، کریستال‌های اسید اوریک در بافت جمع میشوند.
نقرس توفوسی مزمن
نقرس توفوسی مزمن، ناتوان‌کننده‌ترین نوع نقرس است. ممکن است مفاصل و کلیه‌ها دچار آسیب‌دیدگی‌های دائمی شوند. بیمار مبتلا به آرتریت التهابی ممکن است دچار توفی که یک توده بزرگ از کریستال‌های اوره است شود. این عارضه بیشتر در قسمت‌های سردتر بدن مانند مفاصل انگشتان اتفاق می‌افتد. اگر نقرس تحت درمان قرار نگیرد پس از گذشت مدتی طولانی – حدود 10 سال – تبدیل به نقرس توفوسی مزمن میشود. اگر بیمار تحت درمان باشد احتمال این که نقرس وی به این مرحله برسد بسیار کم است
شبه نقرس
یکی از بیماری‌هایی که به راحتی با نقرس اشتباه گرفته میشود، شبه نقرس یا پزوگوت است. علائم این عارضه بسیار شبیه به نقرس است. مهم‌ترین تفاوت نقرس و پزوگوت این است که در این بیماری مفاصل با کریستال‌های فسفات کلسیم تحریک میشوند نه با کریستال‌های اوره. درمان پزوگوت متفاوت از درمان نقرس است.
مشکلات و عوارض جانبی ناشی از نقرس
افراد مبتلا به نقرس در معرض ابتلا به نوع شدیدتر بیماری هم قرار دارند، این بیماری‌ها شامل:
- عود کردن نقرس: برخی از افراد ممکن است هرگز دوباره علائم و نشانه‌های نقرس را تجربه نکنند. دیگران اما ممکن است چندین بار در سال یه این عارضه دچار شوند. دارو تا حدود زیادی به افرادی که عود نقرس را تجربه می‌کنند، کمک خواهد کرد. اگر این عارضه درمان نشود، نقرس می‌تواند باعث فرسودگی و تخریب مفصل شود.
- نقرس پیشرفته: نقرس پیشرفته، باعث تجمع کریستال‌های اورات زیر پوست و تشکیل گره‌هایی به نام توفی (tophi) میشود. این گره‌ها در چندین نقطه از بدن مانند انگشتان، دست‌ها، پاها، زانوها یا تاندون آشیل در پشت مچ پا ایجاد میشود. توفی‌ها دردناک نیستند، اما در طی حملات نقرس می‌توانند باعث ایجاد ورم شوند.
- سنگ کلیه: امکان تجمع کریستال‌های اورات در سیستم دفع مواد زائد افراد مبتلا به نقرس وجود دارد و این امر منجر به سنگ کلیه خواهد شد. داروها تا حدود زیادی به کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کمک می‌کنند.
پیشگیری از نقرس
در جریان دوره‌های عاری از علائم، این توصیه‌های غذایی از فرد در برابر حملات نقرس آتی محافظت خواهد کرد:
- نوشیدن مقدار کافی مایعات: با نوشیدن مقدار کافی آب، بدن خود را هیدراته نگه دارید. مصرف نوشیدنی‌های حاوی قند میوه را کاهش دهید
- مصرف الکل را قطع کرده و یا آن را محدود کنید: در مورد میزان مصرف الکل با پزشک خود. صحبت کنید. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که آبجو ممکن است خطر بروز علائم نقرس را خصوصاً در مردان افزایش دهد.
- پروتئین مورد نیاز خود را از لبنیات کم چرب دریافت کنید: مواد لبنی کم چرب نقش حفاظتی در برابر نقرس دارند. بنابراین بهترین منبع تامین کننده پروتئین به حساب می روند.
- کم کردن میزان مصرف گوشت قرمز، گوشت مرغ و ماهی: معمولا مصرف میزان کمی از این مواد مشکل خاصی را ایجاد نمی‌کند. ولی باید به نوع بیماری و مقدار مصرف این مواد توجه کرد.
- رسیدن به وزن مطلوب: وعده‌های غذایی خود را به گونه‌ای انتخاب کنید که به کاهش وزن شما منجر شود. از دست دادن وزن ممکن است میزان اوریک اسید را در بدن کاهش دهد. اما از روزه داری و یا سایر روش‌های از دست دادن سریع وزن خودداری کنید، چرا که این روش‌ها به صورت موقت باعث کاهش میزان اوریک اسید در بدن خواهد شد.
درمان بیماری نقرس
درمان نقرس شامل دو مرحله است. در مرحله اول باید سعی کرد تا حمله نقرسی یعنی درد و تورم مفصل بیمار سریعا کاهش یابد و مرحله بعدی درمان پیشگیری از بروز حملات بعدی است. برای کاهش درد و التهاب مفصل از اقدامات زیر استفاده میشود:
- سرد کردن مفصل
- بالا نگه داشتن مفصل
- مصرف داروهای ضد التهابی داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs). شامل داروهایی همچون ایبوبروفن، ناپروکسن و یا داروهای قوی تر که برای دریافت آنها نیاز به نسخه پزشک است همچون، ایندومتاسین (Indocin) میشوند، که برای کاهش التهاب و درد استفاده میشوند.
- کلشی سین (Colchicine). اگر داروهای NSAIDs برای شما قابل تجویز نباشد، پزشک از این مسکن کلشی سین برای شما استفاده می‌کند.
- کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids). پزشکتان ممکن است از داروهای کورتیکواستروئید برای کاهش درد و التهاب استفاده کند، این داروها در دوشکل خوردنی و تزریقی تجویز میشوند. در درمان بلند مدت، هدف کاهش اسید اوریک بدن است تا بتوان از آن طریق احتمال بروز حملات بعدی را کاهش داد. اقدامات زیر در این راستا انجام میگیرند.
- تغییر رژیم غذایی بطوریکه بدن اسید اوریک کمتری تولید کند. مصرف کمتر گوشت قرمز ، جگر و کلیه و غذاهای دریایی و حبوبات که پروتئین زیادی دارند مهم است.
- مصرف داروهایی که موجب دفع بهتر اسید اوریک از طریق ادرار شود مانند پروبنسید یا داروهایی که موجب کاهش تولید آن در بدن میشوند مانند آلوپورینول. نکته مهم در استفاده از این داروها اینست که باید بعد از اتمام حملات نقرسی مصرف شوند و گرنه ممکن است موجب تشدید حمله شوند.
- مصرف آب فراوان برای افزایش دفع آن از کلیه
- کاهش وزن
- ورزش
در صورت تخریب شدید مفصلی ممکن است نیاز به عمل جراحی تعویض مفصل وجود داشته باشد.
