اختلال اسیدوز متابولیک (Metabolic acidosis) زمانی اتفاق می‌افتد که تعادل شیمیایی اسیدها و بازها در خون شما از بین برود. تجمع اسید در بدن به دلیل بیماری کلیوی یا نارسایی کلیه، اسیدوز متابولیک نامیده می شود. هنگامی که مایعات بدن شما حاوی اسید بیش از حد است، به این معنی است که بدن شما یا اسید کافی را از بین نمی برد، یا اسید زیادی تولید می کند یا نمی تواند اسید را در بدن شما متعادل کند.
افزودن پایه برای مقابله با سطوح بالای اسید، برخی از انواع اسیدوز متابولیک را درمان می کند. درمان داخل وریدی (IV) با پایه ای به نام آمپول بی کربنات سدیم یکی از راه های تعادل اسیدها در خون است. برای درمان شرایطی که از طریق از دست دادن بی کربنات (پایه) باعث اسیدوز می شوند استفاده می شود. این می تواند به دلیل برخی از بیماری های کلیوی، اسهال و استفراغ رخ دهد.
اسیدوز چیست؟
وقتی مایعات بدن شما اسید بیش از حدی داشته باشد، به آن اسیدوز می‌گویند. اسیدوز زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها و ریه‌ها نتوانند PH بدن را در تعادل نگه دارند. در این حالت بسیاری از فرآیندهای بدن اسید تولید می‌کنند. معمولا ریه‌ها و کلیه‌های شما می‌توانند عدم تعادل PH کمی را جبران کنند، اما مشکلات مربوط به این اندام‌ها می تواند منجر به تجمع اسید اضافی در بدن شما شود.
اسیدیته خون شما با تعیین pH آن اندازه‌گیری می‌شود. pH کمتر به این معنی است که خون شما اسیدی‌تر است و pH بالاتر یعنی این‌که خون شما قلیایی‌تر است. به طور کلی، PH خون شما باید حدود 7.4 باشد. بیماری اسیدوز با PH 7.35 یا کمتر مشخص می‌شود. آلکالوز با سطح pH 7.45 یا بالاتر مشخص می‌شود. این تفاوت‌های عددی در حالی که به ظاهر ناچیز به نظر می‌رسند، ولی می‌توانند جدی باشند. اسیدوز مشکلات متعددی را برای سلامتی فرد به وجود می‌آورد و در شرایط شدیدتر نیز زندگی را تهدید میکند.
نشانه های اسیدوز متابولیک
اگر اختلال اسیدوز متابولیک دارید، ممکن است هیچ علامت یا نشانه ای وجود نداشته باشد. علائم و نشانه های رایج اسیدوز متابولیک عبارتند از:
- تسریع ضربان قلب (تاکی کاردی)
- گیجی یا سرگیجه
- احساس خستگی بسیار ( خستگی )
- از دست دادن اشتها
- سردرد
- تنفس سریع یا تنفس طولانی و عمیق
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس ضعف
- تنفسی که بوی شیرین یا میوه ای دارد
- موارد شدید اسیدوز متابولیک می تواند منجر به مرگ شود.
9 علت ایجاد اسیدوز متابولیک
اختلال سیدوز متابولیک، اسیدوز ناشی از
اثر می گذارد. این ممکن است ناشی از موارد زیر است:
- کتواسیدوز دیابتی. بدن به جای قند، چربی ها را می سوزاند و باعث ایجاد کتون ها یا اسیدها می شود.
- رژیم غذایی. خوردن بیش از حد محصولات حیوانی ممکن است اسیدهای بیشتری را در بدن تولید کند.
- ورزش. اگر برای مدت طولانی در طول ورزش شدید اکسیژن کافی دریافت نکنید، بدن اسید لاکتیک بیشتری تولید می کند.
- اسهال. اسهال یا استفراغ شدید می تواند منجر به اسیدوز هیپرکلرمیک شود. این باعث کاهش سطح پایه ای به نام بی کربنات می شود که به تعادل اسیدها در خون کمک می کند.
- عملکرد ضعیف کلیه. بیماری کلیوی و نارسایی کلیه می تواند منجر به اسیدوز توبولار کلیه شود. این زمانی اتفاق می افتد که کلیه های شما نتوانند اسیدها را از طریق ادرار به درستی فیلتر کنند.
- اسیدوز لاکتیک. این زمانی اتفاق می افتد که بدن اسید لاکتیک را بیش از حد تولید کند یا کمتر از آن استفاده کند. علل عبارتند از نارسایی قلبی، ایست قلبی، و سپسیس شدید.
- سوء مصرف الکل یا مواد مخدر
- داروهایی که سرعت تنفس را کاهش می دهد، مانند بنزودیازپین ها، داروهای خواب آور، داروهای مسکن و برخی مواد مخدر
- شرایطی مانند آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، ذات الریه و آپنه خواب می توانند باعث نوع دیگری از اسیدوز به نام اسیدوز تنفسی شوند. اگر ریه ها نتوانند دی اکسید کربن را به درستی تنفس کنند، این اتفاق می افتد. دی اکسید کربن بیش از حد باعث افزایش سطح اسید خون می شود.
تشخیص و آزمایش اسیدوز
اگر پزشک فکر می کند که شما ممکن است اسیدوز متابولیک داشته باشید ، باید یک نمونه ادرار بدهید. آنها سطح pH نمونه را بررسی می کنند تا مشخص شود که آیا سطح اسید و باز مناسب است یا خیر. پزشک ممکن است بخواهد آزمایش های دیگری مانند آزمایش اشعه ایکس یا نیتریک اکسید را که تشخیص بیماری آسم است ، انجام دهد تا علت اصلی این بیماری را تعیین کند. پزشکان برای تشخیص اسیدوز تنفسی از آزمایش خون استفاده می کنند. این آزمایش موارد زیر را مشخص میکند:
- تعادل pH
- عملکرد کلیه
- سطح کلسیم
- سطح قند خون
- سطح الکترولیت
- سطح پروتئین
پزشکان برای اندازه گیری میزان دی اکسید کربن و اکسیژن موجود در خون از آزمایش گازهای خون شریانی (ABG) استفاده می کنند.
عوامل خطرساز اسیدوز متابولیک
عواملی که می‌توانند در ابتلا به اسیدوز نقش داشته باشند، عبارتند از:
- رژیم غذایی پرچرب که کربوهیدرات کمی دارد
- نارسایی کلیه
- چاقی
- کم آبی بدن
- مسمومیت با آسپرین یا متانول
- دیابت
عوارض اسیدوز متابولیک
اگر اسیدوز را سریعا درمان نکنید، ممکن است عوارض زیر را در پی داشته باشد:
- سنگ کلیه
- مشکلات مزمن کلیه
- نارسایی کلیه
- بیماری استخوان
- تاخیر در رشد
درمان اسیدوز متابولیک
همانطور که مطالعه کردید، انواع خاصی از اسیدوز متابولیک وجود دارند و برای هر کدام راه‌های درمانی متفاوتی پیشنهاد می‌شوند. برای افراد مبتلا به اسیدوز هیپرکلرمیک، معمولا بی‌کربنات سدیم خوراکی تجویز می‌کنند. اسیدوز ناشی از نارسایی کلیه، ممکن است با سدیم سیترات درمان شود. بیماران دیابتی مبتلا به کتواسیدوز، مایعات وریدی و انسولین دریافت می‌کنند تا PH آنها متعادل شود. درمان اسیدوز لاکتیک بسته به علت می‌تواند شامل مکمل‌های بی‌کربنات، مایعات وریدی، اکسیژن یا آنتی بیوتیک‌ها باشد.
