کلیه‌های یک فرد سالم می‌توانند روزانه حدود ۱۲۰ الی ۵۰ لیتر خون را فیلتر و تصفیه نمایند. حال اگر آنها نتوانند به درستی کار کنند، مواد زائد در خون جمع خواهد شد و ممکن است فرد به کما برود یا این اتفاق منجر به فوت او شود. اما خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی و دیالیز کلیه (Kidney dialysis) می‌توان از زیاد شدن این مواد زاید در خون جلوگیری کرد. در ادامه مقاله خواهیم گفت که دیالیز و انواع مختلف آن چیست؟
دیالیز چیست؟
در حالت طبیعی بدن، کلیه‌ها وظیفه تصفیه خون را دارند. کلیه‌ها مواد مضر و مایعات اضافی را از خون جداسازی می‌کنند و آنها را به ادرار تبدیل می‌نمایند. در این صورت این مواد اضافی و زاید به راحتی از بدن دفع می‌شوند. اما هنگامی که کلیه‌ها وظیفه خود را به خوبی انجام ندهند و به درستی کار نکنند، باید با فرایندی به نام دیالیز کلیه می توان مواد زائد و مایعات اضافی را از خون جداسازی نمود.
دیالیز کلیه یک روش مصنوعی جهت انجام فرآیند پاکسازی خون است. این روش می‌تواند جایگزین وظیفه و فعالیت کلیه‌ها شود. پس می‌توان آن را به عنوان درمان جایگزین کلیه نیز معرفی کرد. اما بهتر است این موضوع را بدانید که کلیه‌ها می‌توانند مواد خاصی که در متابولیسم نقش دارند را ترشح کنند، اما دیالیز کلیه توانایی انجام این کار را ندارد.
بطور کلی دیالیز درمانی است که خون را با استفاده از دستگاه تصفیه می کند. این به حفظ تعادل مایعات و الکترولیت ها در زمانی که کلیه ها نمی توانند کار خود را انجام دهند کمک می کند.
عوارض کم کاری کلیه
اگر کلیه کار خود را به درستی انجام دهد، مایعات اضافی، مواد زاید و دفعی و دیگر ناخالصی‌ها در بدن تجمع پیدا نمی‌کنند. از طرفی دیگر یک کلیه‌ی سالم کار کنترل فشار خون و کنترل سطوح مواد شیمیایی مانند سدیم و پتاسیم را در خون را هم بر عهده دارد. این اندام بدن نوعی از ویتامین د که جذب کلسیم را بهبود می‌بخشد را هم فعال می‌کند.
اگر کلیه به علت بیماری قادر به انجام وظایف طبیعی خود نباشد، دیالیز به بدن کمک می‌کند وظایف طبیعی خود را انجام دهد. بدون انجام دیالیز نمک، املاح و دیگر مواد زاید در خون زیاد شده، بدن را سمی کرده و به دیگر اندام‌های بدن آسیب می‌رسانند. بر هم خوردن این تعادل موجب ازدیاد سموم در بدن فرد می شود و موجب خارش بدن بیمار خواهد شد.
این نکته حایز اهمیت است که وظیفه اصلی کلیه محکم نگاه داشتن استخوان هاست و وظیفه رساندن مقدار کافی مواد معدنی به خون را بر عهده دارد. اما هنگامی که کلیه دچار مشکل باشد توانایی جابجایی این مواد معدنی را ندارد و میزان مواد مغذی در بدن با کمبود مواجه می شود و همین امر سبب بروز خشکی و خارش بر روی پوست می شود. برای درمان این خارش ها می توانید از کرم ضد خارش بدن PRU84 استفاده کنید.
انواع مختلف دیالیز
سه نوع مختلف دیالیز وجود دارد: همودیالیز ، دیالیز صفاقی ، درمان جایگزینی مداوم کلیه
همودیالیز
همودیالیز رایج ترین نوع دیالیز است. در این فرآیند از یک کلیه مصنوعی (همودیالیزور) برای حذف مواد زائد و مایع اضافی از خون استفاده می شود. خون از بدن خارج می شود و از طریق کلیه مصنوعی فیلتر می شود. سپس خون تصفیه شده با کمک دستگاه دیالیز به بدن بازگردانده می شود.
برای جریان یافتن خون به کلیه مصنوعی، پزشک جراحی را انجام می دهد تا یک نقطه ورودی (دسترسی عروقی) به رگ های خونی شما ایجاد کند. سه نوع نقطه ورودی عبارتند از:
- فیستول شریانی وریدی (AV). این نوع شریان و ورید را به هم متصل می کند و گزینه ارجح است.
- پیوند AV. این نوع یک لوله حلقه دار است.
- کاتتر دسترسی عروقی. این ممکن است در ورید بزرگ گردن شما وارد شود.
هر دو فیستول AV و پیوند AV برای درمان های دیالیز طولانی مدت طراحی شده اند.
افرادی که فیستول های AV را دریافت می کنند، دو تا سه ماه پس از جراحی بهبود یافته و آماده شروع همودیالیز هستند.
افرادی که گرافت های AV را دریافت می کنند در عرض دو تا سه هفته آماده می شوند.
کاتترها برای استفاده کوتاه مدت یا موقت طراحی شده اند.
درمان های همودیالیز معمولاً سه تا پنج ساعت طول می کشد و سه بار در هفته انجام می شود. با این حال، درمان همودیالیز را می‌توان در جلسات کوتاه‌تر و مکررتر نیز تکمیل کرد.
اکثر درمان های همودیالیز در بیمارستان، مطب پزشک یا مرکز دیالیز انجام می شود.
طول درمان به اندازه بدن، میزان مواد زائد در بدن و وضعیت فعلی سلامتی شما بستگی دارد.
پس از اینکه برای مدت طولانی تحت همودیالیز قرار گرفتید، ممکن است پزشک احساس کند که شما آماده هستید تا خود را در خانه درمان دیالیز کنید. این گزینه ، بیشتر برای افرادی که نیاز به درمان طولانی مدت دارند رایج است.
دیالیز صفاقی
دیالیز صفاقی شامل جراحی برای کاشت کاتتر دیالیز صفاقی (PD) در شکم شما است. کاتتر به فیلتر کردن خون شما از طریق صفاق، غشایی در شکم کمک می کند. در طول درمان، مایع خاصی به نام دیالیز به داخل صفاق جریان می یابد. دیالیز زباله ها را جذب می کند. هنگامی که دیالیز مواد زائد را از جریان خون خارج می کند، از شکم شما تخلیه می شود.
این فرآیند چند ساعت طول می کشد و باید چهار تا شش بار در روز تکرار شود. با این حال، تبادل مایعات را می توان در هنگام خواب یا بیداری انجام داد.
انواع مختلفی از دیالیز صفاقی وجود دارد. اصلی ترین آنها عبارتند از:
- دیالیز صفاقی متحرک مداوم (CAPD). در این نوع ، شکم شما چندین بار در روز پر و تخلیه می شود. این روش نیازی به ماشین ندارد و باید در حالت بیداری انجام شود.
- دیالیز صفاقی دوچرخه سواری مداوم (CCPD). در این نوع از دستگاهی برای چرخاندن مایع به داخل و خارج شکم استفاده می کند. معمولاً در شب و هنگام خواب انجام می شود.
- دیالیز صفاقی متناوب (IPD). این درمان معمولاً در بیمارستان انجام می شود، اگرچه ممکن است در خانه نیز انجام شود. این دستگاه از همان دستگاه CCPD استفاده می کند، اما این فرآیند بیشتر طول می کشد.
درمان جایگزینی مداوم کلیه (CRRT)
این درمان عمدتاً در بخش مراقبت های ویژه برای افراد مبتلا به نارسایی حاد کلیه استفاده می شود. همچنین به عنوان هموفیلتراسیون نیز شناخته می شود. دستگاهی خون را از لوله عبور می دهد. سپس یک فیلتر مواد زائد و آب را حذف می کند. خون همراه با مایع جایگزین به بدن بازگردانده می شود. این روش معمولاً روزانه و ۱۲ تا ۲۴ ساعت در روز انجام می شود.
